Λόγω της ημέρας το θέμα της σημερινής μου ανάρτησης δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από την επική, γιά τα δεδομένα της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας, ναυμαχία της Έλλης, η οποία έλαβε χώρα σαν σήμερα πριν από 105 ακριβώς χρόνια (3 Δεκεμβρίου 1912 - 3 Δεκεμβρίου 2017). Επική, καθότιν από την ημέρα αυτή και ύστερα το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και ειδικότερα η νεώτερη Ελλάς γίνεται απόλυτος κυρίαρχος του Αιγαίου μας, το οποίο στην ουσία μετατρέπεται σε μία Ελληνική κλειστή θάλασσα, σε συνδυασμό βέβαια και με την επόμενη, επίσης, καθοριστική Ναυμαχία της Λήμνου, 5 Ιανουαρίου 1913.
Τα γεγονότα της εν λόγω ναυμαχίας είναι σε όλους όσους ασχολούνται με την νεότερη Ελληνική ιστορία λίγο πολύ γνωστά. Προσωπικά, σήμερα, θα σταθώ στα ψιλά γράμματα που κρύβονται πίσω από το εν λόγω τόσο ιστορικό και καθοριστικό γεγονός γιά την Χώρα μας. Αυτά, συνοπτικά, έχουν να κάνουν με το αξιόμαχο και το ποιόν των κύριων αντιμαχόμενων πλευρών και ειδικότερα με την ικανότητα της νέας μονάδος του Ελληνικού Στόλου του Θρυλικού μας "Γ. Αβέρωφ" να αντιμετωπίσει, όπως και έπραξε, επιτυχώς τον αντίστοιχο Τουρκικό Στόλο και την συνολική Στρατηγική που ακολουθήθηκε από τον αρχηγό στόλου, τότε, Υποναύαρχο Π. Κουντουριώτη κατά την διάρκεια και των δύο επιτυχών ναυμαχιών γιά τα Ελληνικά όπλα.
Ο τύπος του Αβέρωφ υπήρξε αναμφίβολα ενδιαφέρων και μάλλον υπερείχε των αντιπάλων τουρκικών θωρηκτών. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το πλοίο αυτό δεν ήταν αρκετά ισχυρό για μάχη εκ παρατάξεως. Η θωράκισή του ήταν ανάλογη προς τον οπλισμό του. Η μεγάλη του δε ταχύτητα, 24 κόμβοι, συντέλεσε στην ασθενέστερη θωράκισή του. Αν επρόκειτο να έχει απέναντί του πυροβόλα των 30 ή των 36 εκατοστών, που έφεραν τα dreadnought της εποχής, θα ήταν δυνατό να διατρηθεί εύκολα ο θώρακάς του, ακόμα και από μεγάλες αποστάσεις κατά τις οποίες τα πυροβόλα του δεν θα μπορούσαν καν να βάλουν ή κι αν έβαλαν, η βολή τους δε θα ήταν δραστική (Σκριπ, Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1912-1913, σελ. 12).Παρόμοιο πρόβλημα αντιμετώπιζε ο Αβέρωφ και από το κύριο πυροβολικό των, πρώην γερμανικών, τουρκικών θωρηκτών Μπαρμπαρός και Τοργκούτ και είναι γεγονός ότι κατά την έναρξη της ναυμαχίας της Έλλης έγινε ανεπιτυχής προσπάθεια από τα τουρκικά θωρηκτά αξιοποίησης του μεγαλύτερου βεληνεκούς του κύριου οπλισμού των (Ο.π., σελ. 255). Το πώς αντιμετώπισε η ελληνική ναυαρχίδα την τουρκική πρόκληση στη ναυμαχία αυτή είναι γνωστό. Δεν είναι όμως εξίσου γνωστό ότι η αντιμετώπιση αυτή αποτελούσε την εφαρμογή της Ναυτικής Τακτικής που διδάσκονταν στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το ακαδημαϊκό έτος 1910-1911, από τον υποπλοίαρχο Πελοπίδα Τσουκαλά.
Πιο συγκεκριμένα, ο Τσουκαλάς υποστήριζε ότι αν ο Αβέρωφ ήθελε οπωσδήποτε να ναυμαχήσει θα πρέπει να πλησιάσει «…εις την απόστασιν εις ην η βολήν του θα είναι αποτελεσματική κατά του θώρακος του Τουρκικού. Θα εισέλθη δηλαδή εις την επικίνδυνον δι’ αυτόν ακτίναν του αντιπάλου πριν ή το Τουρκικόν εισέλθη εις την επικίνδυνον ακτίνα του Αβέρωφ. Η μεγάλη επομένως απόστασις είναι μειονεκτική δια τον Αβέρωφ και πρέπει όσο το δυνατόν ταχύτερον να την ελαττώση. Οσονδήποτε παράδοξος κι αν φαίνεται ο τρόπος ούτος, είναι ο μόνος παρουσιάζων πιθανότητας επιτυχίας διότι είναι ο μόνος επιτρέπων την πλεονεκτικήν χρησιμοποίησιν του καλύτερού του πυροβολικού.Όπως συχνότατα συμβαίνει εις τον πόλεμον, η θαραλλέα αυτή λύσις είναι και η φρονιμοτέρα, διότι η έντασις του πυρός είναι πραγματική προστασία. Δια ταύτης παύει το εχθρικόν πυρ, ενώ ο θώραξ εν μέρει μόνον μας προφυλάσσει, αφού δεν είναι δυνατόν να υπάρχη παντού. Προφανώς η υπεροχή του πυροβολικού του Αβέρωφ δεν θα θέσει στιγμιαίως εκτός μάχης τα πυροβόλα του Τουρκικού, από σχετικώς όμως μικράς αποστάσεως τα πλείστα των βλημάτων του θα είναι επιτυχή και θα παραγάγουν το αποτέλεσμα δρακός άμμου ήν δέχεται είς εις το πρόσωπον. Οι Τούρκοι σκοπευταί θα εκθαμβωθώσι και η βολή των θα γίνει αβεβαία, πριν ή προφθάσουν να αναλάβουν την ψυχραιμίαν των, το πυρ θα έχει επιτελέσει το έργον του. Ούτω η υπεροχή του πυρός θα γίνεται έτι μάλλον και μάλλον καταφανής δια να επιφέρει την ολοτελή διακοπήν του εχθρικού πυρός… Δια την ειδικήν περίπτωσιν του Αβέρωφ, υπάρχει εις επιπλέον σοβαρός λόγος εκλογής μικρών αποστάσεων, ο οπλισμός του δια πυροβόλων των 19 εκατοστών άτινα μόνον από μικράς αποστάσεως δύνανται να έχωσι αποτελεσματική βολήν κατά πλοίου ισχυρώς τεθωρακισμένου.» (Τσουκαλάς, Π., Μαθήματα Ναυτικής Τακτικής (Σχολή Ναυτικών Δοκίμων: Πειραιάς, 1910-1911), σελ. 128-129). Ολοκληρώνοντας την επιχειρηματολογία του υπέρ μιας εξαιρετικά επιθετικής χρήσης του πυροβολικού του Αβέρωφ ο Τσουκαλάς προέτρεψε εμφαντικά τον μέλλοντα ηγέτη του Πολεμικού Ναυτικού με τα ακόλουθα λόγια «Ας σημειώσωμεν επίσης ότι η εμφάνιση ναυτικής τινός προσωπικότητας εσημειώθη πάντοτε από τις σμικρότερες των αποστάσεων. Ο λόγος είναι απλούς. Ο επιθυμών να κερδίσει ριψοκινδυνεύει (Ο.π., σελ. 129).
Πιθανότατα επηρεασμένος από την επιχειρηματολογία του Τσουκαλά ο Κουντουριώτης, που είχε άλλωστε διατελέσει διοικητής της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, λίγους μόλις μήνες πριν την έκδοση του εγχειριδίου του Τσουκαλά (Μεζιβίρης, Γ., Τέσσαρες Δεκαετηρίδες εις την Υπηρεσία του Βασιλικού Ναυτικού, (Αθήνα, 1971), σελ. 4), την ακολούθησε πιστά στην ναυμαχία της Έλλης αποσπώντας τον Αβέρωφ από τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο και καταδιώκοντας μόνος του τον αντίπαλο στόλο από εξαιρετικά μικρές αποστάσεις, μέχρι τον επανάπλου του τελευταίου πίσω από τα Στενά, στο ασφαλές ορμητήριο του Ναγαρά. Ο εξαιρετικά ριψοκίνδυνος χαρακτήρας της καταδίωξης του τουρκικού στόλου από τον Αβέρωφ στη ναυμαχία αυτή και η σχετική αντίδραση που γεννήθηκε στην Αθήνα, οδήγησε τον Κουντουριώτη στο να χειριστεί συντηρητικότερα τον Αβέρωφ κατά τη ναυμαχία της Λήμνου, τηρώντας μεγάλες σχετικά αποστάσεις από τον αντίπαλο. Και στη δεύτερη ναυμαχία η ελληνική ναυαρχίδα εξανάγκασε τον τουρκικό στόλο να υποχωρήσει με μεγάλες ζημιές, εκτελώντας μαιάνδρους εκατέρωθεν της τουρκικής γραμμής ούτως ώστε οι πύργοι και των δύο πλευρών του να έχουν τομέα βολής. Η έκταση όμως των ζημιών που προκάλεσε στον αντίπαλο, στη ναυμαχία της Λήμνου, δεν πήρε ολοκληρωτικές διαστάσεις λόγω της μειωμένης ρηκτικής ικανότητας των βλημάτων του Αβέρωφ, απόρροια της μεγάλης απόστασης που το χώριζε από τα αντίπαλα πλοία.
Ο Κουντουριώτης- κουβαλώντας τη βαριά κληρονομιά των προγόνων του- υπήρξε από εκείνους τους εκλεκτούς του τόπου μας, άξιος απόγονος της ιστορικής οικογένειας των Κουντουριώτηδων, που με τις πράξεις του κατόρθωσε να κληροδοτήσει στις επόμενες γενιές τις έννοιες του σεβασμού, του καθήκοντος και του χρέους τιμής προς την πατρίδα. Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί- και δικαίως- αν ο Κουντουριώτης διακατέχονταν από προγονολατρία εξαιτίας της ταύτισης του «εγώ» του με τις προγονικές καταβολές του. Νομίζω, ότι δεν θα βρισκόταν κάποιος να διαφωνήσει εύκολα μαζί του.Ο θαυμασμός και η απόδοση τιμών στους προγόνους του («…τους λάτρευε σαν άγιους») υπήρξαν από τις βασικές συνιστώσες του χαρακτήρα του.Ο ίδιος, όμως, δεν είχε εμμονές ούτε και ήταν προσκολλημένος σε στρεβλή λατρεία προς αυτούς, ούτε παρασύρθηκε από τη «δόξα» τους, ακριβώς γιατί δεν «έπασχε» από προγονοπληξία ούτε από φυλετικό ελιτισμό και εθνικιστική μανία.
Λίγες στιγμές αφότου ξεκίνησε η «ναυμαχία της Έλλης», ο ναύαρχος αισθάνθηκε να φτερουγίζει μέσα του όλο το πολεμικό του μένος, όλη η άτρομη ορμή και η γενναιότητα του εφαρμόζοντας όσα είχε προσχεδιάσει στις οδηγίες της μάχης ύψωσε επί του “Αβέρωφ” το διακριτικό διεθνές ναυτικό σύμβολο “Ζ”- που από τότε έμεινε ιστορικό- με το οποίο καθιστούσε την κίνησή του ανεξάρτητη από τα άλλα πλοία του Στόλου, αύξησε την ταχύτητα της ναυαρχίδας στα είκοσι μίλια και όρμησε ακάθεκτος με συγκλίνουσα πορεία προς τον εχθρό:
«Είδα εκείνη την ώρα…είδα σαν όραμα επάνω στους δύο κάβους των στενών τον πάππο μου και τον Μιαούλη να μου κάμουν νόημα και να με καλούν... Έλα!».
Τιμή και δόξα λοιπόν σε όλους εκείνους που σαν σήμερα χάρισαν την πολυπόθητη λευτεριά στο καταγάλανο Ελληνικό Αιγαίο μας!
Ηωάνης Αρκουλής [Αρκολέων]
